Sual: Əgər əl barmaqlarından biri yaralanarsa və parça ilə sarğı qoyulsa, dəstəmaz necə yerinə yetriliməlidir? Bu da məlumdur ki, həkim yaranın su ilə təmas edilməməsini xəbərdarlıq edib.

Cavab: Əgər cəbirə (sarğı) pakdırsa, ondan əvvəl olan hissə yuylmalı, onun üzərinə rütubətlə məsh çəkilməli və ondan sonrakı hissə də yuyulmalıdır.

Sual: Mənim sol ayağımda sınıq baş verib. Dəstəmaz alarkən necə məsh çəkməliyəm?

Cavab: Dəstəmazın əldəki rütubəti ilə sarğının üzərindən məsh çəkəcəksən.

Sual: Cənabət qüslü yerinə yetirməsi vacib olan şəxsin çiynində sınıq olduğu üçün qüsl verə bilmirsə nə etməlidir?

Cavab: Cəbirə qüslü verməlidir.

Sual: Cəbirə nəyə deyilir?

Cavab: Bədən üzvündə sınıq və ya yara baş verdikdə həmin üzvün üzərinə qoyulan gips və ya sarğı cəbirə adlanır. Daha geniş məlumat üçün “İzahlı şəriət məsələləri” kitabına müraciət edə bilərsiniz.

Sual: Bəzən sarğının üzəri murdar olur. Onun üzərindən məsh çəkmək yetərlidirmi?

Cavab: Bu, yetərli deyil. Əgər dəyişmək və ya üzərinə sarğının bir hissəsi hesab olunacaq pak parça kimi bir şey qoymaq mümkündürsə, belə etmək vacibdir. Əks təqdirdə isə, yalnız yaranın ətrafını yumaq kifayət edər.

Sual: Sağ əlimdə sınıq baş verdi. Biləkdən barmaqlarımın ucuna kimi sarğı qoyuldu. Sualım bundan ibarətdir ki, sağ ayağımın üzərinə sol əlimlə məsh çəkə bilərəmmi?

Cavab: Cəbirənin üzərinə dəstəmaz suyu ilə məsh çəkdikdən sonra baş və ayaqlarının hər ikisinin üzərinə sol əl ilə məsh çəkməlisən.

Sual: Sizin “İzahlı şəriət məsələləri” kitabınızda belə yazılıb: “Əgər sarğı murdardırsa və həddindən artıq böyük deyilsə, onu paklamaq və ya dəyişmək üçün açmaq mümkün olmasa, üzərindən mash çəkmək vacibdir”. Sual bundan ibarətdir; cəbirənin üzərindən rütubətlə məsh çəkmək vacibdir? Əgər rütubətlə məsh çəkilərsə əl murdar olar. Əgər murdar cəbirə sol əldə olarsa, (sağ əllə onun üzərin məsh çəkdikdən sonra) başa necə məsh çəkiləcək ?

Cavab: Orada sizin dediyiniz kimi deyil, “əgər üzərinə pak bir parça qoymaqla belə murdar cəbirəni paklamaq və ya dəyişmək mümükün olmasa, ətrafını yumaqla kifayətlənmək lazımdır.” qeyd olunub.

Sual: Əzilmə nəticəsində dəri altında olan qan laxtalanmaları cəbirənin hökmündədirmi? Yanıqlar yara kimi hesab olunurmu?

Cavab: Əzilmə nəticisində dəri altında olan qan laxtasına gəlincə; əgər açıq olarsa, lakin suyun zərəri yoxdursa, təyəmmüm yerinə yetirilməlidir. Əgər dərman preparatları ilə bağlı olarsa, cəbirə dəstəmazı almaq kifayət edər. Həmçinin yanıq yara hesab olunmasa, onun da hökmü belədir.

Sual: Dəstəmaz üzvlərinin bəzi hissələrində yara olan şəxsin hökmü cəbirə üzərindən məsh çəkmək olduqda əl ilə məsh çəkmək şərtdir, yoxsa süngər kimi bir əşya ilə məsh çəkmək olar?

Cavab: Əgər cəbirə yuyulan üzvün üzərindədirsə, hər hansı bir şeylə məsh çəkmək yetərlidir. Amma məsh çəkilən üzvün üzərindədirsə, məshin əldə qalan rütubətlə çəkilməsi vacibdir.

Sual: Cəbirənin şərtləri hansıdır?

Cavab: Cəbirədə iki şərti var:

1) Zahiri pak olmalıdır. Cəbirə murdar olarsa və üzərinə məsh çəkmək mümkün deyilsə, əgər üzərinə cəbirənin bir hissəsi hesab olunacağı halda parça kimi bir şey qoymaqla olsa belə, onu pak etmək və ya dəyişmək mümkündürsə, belə etmək vacibdir. Onun üzərindən məsh çəkib ətrafını yumaq lazımdır. Əgər mümkün olmasa ətrafını yumaqla kifayətlənmək lazımdır. Bu, cəbirənin yaradan daha çox miqdarda olan hissəni əhatə etmədiyi haldadır. Əgər cəbirə həddindən artıq böyük olarsa, onu açmaq mümkündürsə, açıb lazımı yerləri yuduqda sonra üzərinə pak sarğı qoyub və ya həmin sarğını pak edib üzərindən məsh çəkmək lazımdır. Əgər yaraya zərər verdiyi üçün sarğını açmaq mümkün olmasa, onun üzərindən məsh çəkilməlidir. Əgər sağlam üzvə zərər vermək kimi başqa səbəbdən yaranı açmaq mümkün olmasa, sarğı təyəmmüm üzvlərinin üzərində olmasa, təyəmmüm etmək vacibdir. Əks təqdirdə isə, vacib ehtiyata əsasən, həm dəstəmaz, həm də təyəmmüm yerinə yetirilməlidir.

2) Cəbirə mubah olmalıdır. Əgər mubah olmasa, onun üzərindən məsh çəkmək icazəli deyil. Əgər məsh çəkərsə, vacib ehtiyata əsasən, dəstəmazı düzgün deyil.

Sual: Cəbirənin üzərindən hansı hallarda məsh çəkmək icazəlidir?

Cavab: Cəbirənin üzərindən aşağıdakı hallarda məsh çəkmək icazəlidir.

1) Bədən üzvündə sınıq, kəsik və yara olarsa. Əgər həmin üzvü yumaq və ya hər hansı səbəbə görə məsh çəkmək mümkün olmasa, məsələn, aradan aparılması mümkün olmayan murdar və ya suyun istifadəsinin zərəri olarsa, yaxud qır kimi məşşəqqət olmadan təmizləyə bilmədiyi bir şey yapışarsa, bütün bu hallarda cəbirə hökmü icra olunmaz və təyəmmüm etmək vacibdir. Lakin bədən üzvünə yapışan dərmandırsa cəbirə hökmü icra olunmalıdır. Əgər bədən üzvünə dərmandan başqa bir şey yapışarsa və təyəmmüm üzvlərinin (əllər və alında) üzərində olarsa, həm dəstəmaz, həm də təyəmmüm yerinə yetirilməlidir.

2) Cəbirə (sarğı) bədən üzvünü həddindən artıq əhatə etməməlidir. Əks təqdirdə sarğının əlavə hissəsi açılmalı və bədən üzvünün sağlam hissəsi yuyulan üzvdürsə yuyulmalı, məsh çəkilən üzvdürsə məsh çəkilməlidir. Əgər sarğını açmaq mümkün olmasa və ya həddindən artıq məşəqqətli olarsa, yaxud sağlam üzvə zərər edərsə, dəstəmaz hökmdən düşər və təyəmmüm etmək vacib olar. Bir şərtlə ki, sarğı təyəmmüm üzvlərinin üzərində olmasın. Əgər sarğı təyəmmüm üzvlərinin üzərində olarsa, vacib ehtiyata əsasən, həm dəstəmaz, həm də təyəmmüm yerinə yetirilməlidir. Əgər sarğını açıb bədən üzvünün sağlam hissəsini yumaq və ya üzərindən məsh çəkmək yaraya zərər edərsə, dəstəmaz hökmdən düşməz. Bu halda dəstəmaz almalı və cəbirənin üzərindən məsh çəkməlidir.

2) Yara və ya sınıq dəstəmaz üzvlərinin üzərində olsun. Əgər başqa üzvdə yara olarsa və dəstəmaz almaq ona zərər edərsə, təyəmmüm yerinə yetirmək vacibdir. Həmçinin yara və ya sınıq dəstəmaz üzvlərinin müəyyən hissəsində olsa, lakin təsadüfən həmin üzvün başqa hissəsinə su zərər edərsə, hökm eynidir. Məsələn, barmağında yara olsa, lakin eyni zamanda dirsəyinə su zərər edərsə, bu kimi hallarda təyəmmüm vacib olar.

Sual: Cəbirənin və ya yaranın üzərindən məsh çəkərkən yuxarıdan aşağıya məsh çəkmək şərtdirmi?

Cavab: Bəli, vacibdir. Əgər cəbirə üzdə olarsa, vacib ehtiyata əsasən, yaranın ətrafını yuyarkən yuxarıdan aşağıya doğru yumağa riayət etmək vacibdir.

Sual: Bəzən cəbirənin (sarğının) üzəri murdar olduğu üçün onun üzərindən məsh çəkmək kifayət edərmi?

Cavab: Kifayət etməz. Əgər sarğını dəyişmək və ya üzərinə onun bir hissəsi sayılacaq parça kimi pak bir şey qoymaq mümkündürsə, belə edilməsi vacibdir. Əks təqdirdə isə, yalnız sarğının ətrafını yumalıdır.

Sual: Üzərində sarğı olmayan yara cəbirə hökmünü daşıyırmı?

Cavab: Yalnız yaranın ətrafını yumaqla kifayətlənmək lazımdır.

Sual: Sol əlimdə sınıq baş verdi. Ovcumun yarısından biləyimə qədər sarğı sarıdım. Aşağıdakı hallarda necə etməliyəm:

1) Sol və sağ əlimi necə yumalıyam? Hamamda çimərkən (qüsl verərkən) cəbirənin üzərindən suyun ona təmas etməməsi və zərər verməməsi üçün plastik maniə qoyuram.

2) Qüsl alarkən cəbirənin üzərindən məsh çəkmək vacibdirmi? Əgər vacibdirsə, hökmü bilmədiyimə görə bunu etmədiyim üçün qıldığım namazların hökmü nədir?

Cavab:

1) Sağ əlini krantın altında yuya bilərsən. Yuylan üzvün üzərindən əl ilə məsh çəkmək vacib deyil. Sonra (sol əli yuyarkən) gipsin üzərindən yüngülcə məsh çəkirsən və əlin qalan hissəsinə məsh çəkməklə də olsa azacıq su axıdırsan. Sağ əl ilə başa və hər iki ayağa məsh çəməyin icazəlidir.

2) Bəli, vacibdir. Namazlarının qəzasını qılmaq vacibdir.

Sual: Sağ əlim yaralalanıb və həkim sudan istifadə etməyi qadağan edib. Necə dəstəmaz almalıyam?

Cavab: Əgər yaranın üzərində cəbirə (sarğı) yoxdursa, yəni yara açıqdırsa, yaranın ətrafını yumaq vacibdir. Əgər üzərində cəbirə varsa, sarğının ətrafı yuyulmalı və vacib ehtiyata əsasən, üzərindən də məsh çəkilməlidir. Cəbirənin ətrafını yumaq məsh çəkməyi əvəz etmir.

Sual: Əgər əlimdə kiçik bir yara varsa və yaradan qan axırsa, namaz vaxtı da gəlib çatıbsa, mənim tələsik işim olduğu üçün qanın dayanmasını gözləməyə vaxtım olmasa, bu halda cəbirə dəstəmazı ala bilərəmmi?

Cavab: Bu halda cəbirə dəstamazı düzgün deyil. Əlini krant suyunda yuyarkən həmin yeri sıxmaqla qanın axmasının qarşısını ala bilərsən. Su yaranın üzərindən keçdikdən sonra qanın çıxmasının, hətta çox olsa da, heç bir zərəri yoxdur.

Sual: Yaralı olan bədən üzvünə su zərər edəcəyini güman edən şəxs cəbirənin üzərinə məsh çəkdikdən sonra əslində suyun zərərli olmayacağı ona məlum olarsa nə etmək lazımdır?

Cavab: Əgər yaralı olan bədən üzvünə suyun zərər edəcəyini güman edib cəbirənin üzərindən məsh çəkərsə, zahirə əsasən, dəstəmazı düzgündür. Amma zərərli olmayacağını güman edib yuduqdan sonra əslində suyun zərərli və onun vəzifəsi cəbirə dəstəmaz almaq olduğu məlum olarsa, vacib ehtiyata əsasən, yenidən dəstəmaz almalıdır. Həmçinin suyun zərər edəcəyini güman etdiyi halda cəbirə hökmünə əməl etməyərək dəstəmaz aldıqdan sonra əslində suyun zərərli olmadığı və vəzifəsinin dərini yumaq olması məlum olarsa, hökm eynidir. (Yəni vacib ehtiyata əsasən,  yenidən dəstəmaz almalıdır). Lakin bədən üzvündə yara və ya sınıq olmasını güman etdiyi üçün suyun ona zərərli olacağını düşünüb cəbirə hökmünə əməl etdikdən sonra bədən üzvünün sağlam olması məlum olarsa, zahirə əsasən, dəstəmazı batildir.

Sual: Həyat yoldaşımın əlləri dəmirov olduğuna həkimə getdikdə onun müalicəsi üçün xüsusi krem tövsiyə etdi. Həmin krem dəri üzərində təbəqə yaradır. Sonra o, əllərini tibbi yapışqanla bir neçə dəfə sarıyıb üç gün gözləməlidir. Üç gündən sonra isə yapışqanı açmalı və kremdən yaranan təbəqəni təmizləyib yenə prosesi növbəti üç gün yerinə yetirməlidir. Beləcə bu proses iki həftə davam etməlidir. Sualım bundan ibarətdir: Həyat yoldaşım əlində krem və sarğı olduğu halda dəstəmaz ala bilərmi? Əgər bu halda dəstəmaz batildirsə, Sizin bu məsələdə rəyiniz nədir?

Cavab: Onun vəzifəsi cəbirə dəstəmazı almaqdır. Lakin cəbirə olan üzvü yumamalı, əvəzinə cəbirənin üzərindən məsh çəkməlidir.

Sual: Bədən üzvündə cəbirə (sarğı) olan şəxsin namazı əvvəl vaxtında qılması icazəlidirmi? (Yəni namazın son vaxtınadək yaranın sağalması və sarğının açılaraq dəstəmaz almasını gözləmək vacibdirmi?)

Cavab: Bədən üzvündə cəbirə olan şəxsin namazı əvvəl vaxtında qılması icazəlidir. Hətta vaxt daxilində üzürlü səbəb aradan gedərsə (məsələn, yara sağalarsa), namazı yenidən qılmaq vacib deyil.

Sual: Cəbirənin (sarğının) açılması namazın vaxtının çıxması ilə nəticələnəcəksə nə etmək lazımdır?

Cavab: Əgər cəbirəni açıb həmin yeri yumaq mümkün olarsa, belə etmək vacibdir. Vaxt çıxacağı halda isə təyəmmüm etmək vacibdir.

Sual: Cəbirənin namazda geyilməsi icazəli olan materialdan olması şərtdirmi?

Cavab: Cəbirənin namazda geyilməsi icazəli olan materialdan olması şərt deyil. Əgər ipək, qızıl və ya əti yeyilməyən heyvanın hissələrindən olarsa bunun dəstəmaza heç bir zərəri yoxdur. Qeyd edildiyi kimi cəbirənin zahirinin murdar və ya qəsb edilmiş olması dəstəmaz almağa maneə yaradır.

Sual: Cəbirənin daxili murdar olmasının hökmü nədir?

Cavab: Əgər cəbirənin zahiri pakdırsa, onun daxilinin murdar olmasının heç bir zərəri yoxdur.

Sual: Murdar olan və üzərinə məsh çəkmək mümkün olmayan cəbirənin hökmü nədir?

Cavab: Cəbirə murdardırsa və üzərinə məsh çəkmək mümkün deyilsə, əgər üzərinə cəbirənin bir hissəsi hesab olunacağı halda parça kimi bir şey qoymaqla olsa belə, onu pak etmək və ya dəyişmək olarsa, belə etmək vacibdir. Onun üzərindən məsh çəkib ətrafını yumaq lazımdır. Əgər mümkün olmasa ətrafını yumaqla kifayətlənmək lazımdır. Bu, cəbirənin yaradan daha çox miqdarda olan hissəni əhatə etmədiyi haldadır. Əgər cəbirə həddindən artıq böyük olarsa, onu açmaq mümkündürsə, açıb lazımı yerləri yuduqdan sonra üzərinə pak sarğı qoyub və ya həmin sarğını pak edib üzərindən məsh çəkmək lazımdır. Əgər yaraya zərər verdiyi üçün sarğını açmaq mümkün olmasa, onun üzərindən məsh çəkilməlidir. Əgər sağlam üzvə zərər vermək kimi başqa səbəbdən yaranı açmaq mümkün olmasa, sarğı təyəmmüm üzvlərinin üzərində olmadığı halda, təyəmmüm etmək vacibdir. Əks təqdirdə isə, vacib ehtiyata əsasən, həm dəstəmaz, həm də təyəmmüm yerinə yetirilməlidir.

Sual: Gözlərində ağrı olan şəxsə su istifadəsi zərər edərsə, hökmü nədir?

Cavab: Əgər göz ağrısı olan şəxsə mütləq surətdə su istifadəsi zərər edirsə, təyəmmüm etməlidir. Əgər gözlərinin ətrafını yumaq mümkündürsə, vacib ehtiyata əsasən, həm dəstəmaz almalı, həm də təyəmmüm etməlidir. Bu o haldadır ki, gözlər dərmanla bağlı olmasın. Əks təqdirdə, cəbirə dəstəmazı almaq vacibdir.

Sual: Cəbirə bağlamış şəxsin yarası sağalarsa və namaz vaxtı dar olarsa, nə etməlidir? 

Cavab: Cəbirə bağlamış şəxs namaz üçün dar bir vaxtda sağalarsa - istər dəstəmaz əsnasında sağalsın, istərsə də dəstəmaz aldıqdan sonra - cəbirə dəstəmazı almalıdır. Sonrakı namazlar üçün yenidən dəstamaz alması vacib deyil. Amma cəbirə dəstəmazı ilə yanaşı təyəmmüm etməyin vacib olduğu məqamlarda isə başqa əməllər üçün yenidən dəstəmaz almalıdır. Həmçinin namaz üçün vaxt geniş olduğu təqdirdə dəstəmaz aldıqdan sonra sağalarsa hökm yuxarıda qeyd etdiyimiz kimidir. Amma (vaxt geniş olduğu təqdirdə isə) dəstəmaz əsnasında sağalarsa, dəstəmazı yenidən yerinə yetirməli və ya müvalat (fasiləsizlik) aradan getməyəcəyi halda məsh etdiyi cəbirənin altındakı dərini yumalıdır.

Sual: Əgər bir üzvdə bir neçə cəbirə olarsa nə etmək lazımdır?

Cavab: Əgər bir üzvdə bir neçə cəbirə varsa onların arasını yumaq və ya üzərindən məsh çəkmək vacibdir.

Sual: Qan alınan (venadan qan aldıqda və ya hicamət etdirdikdə) yeri yumaq zərər verirsə, cəbirə dəstəmazı almaq vacibdirmi?

Cavab: Qan alınan yer, yara hesab olunur. Əgər həmin yeri yumaq zərərlidirsə, onun üzərindəki plastır həddindən artıq böyük olmasa, üzərindən məsh çəkmək yetərlidir. Əks təqdirdə, yaradan əlavə olan yerlər açılmalı, yuyulmalı sonra isə bağlanmalıdır. Əgər həmin yeri yumaq mümkün olmazsa - zərər baxımından deyil, məsələn, qanın kəsilməməsinə görə - təyəmmüm yerinə yetirmək vacibdir. Bu halda, cəbirə hökmü icra olunmur.

Sual: Faiz  gəlirindən qazanc  əldə etmək şərti olmadan qeyri-hökumət banklarına pul qoymaq icazəlidirmi?

Cavab:  Faiz  gəlirindən qazanc  əldə etmək şərti olmadan  qeyri-hökumət banklarına borc vermək anlamında pul qoymaq icazəlidir. Belə ki, borc bankdan  faiz gəlirinin tələb olunması məqsədi daşımamalıdır. Amma bank ona  faiz gəliri verməyəcəyi təqdirdə heç nə tələb etməyəcəyi niyyətində olması yetərli deyil.  Çünki faiz gəliri şərti olmadan da faiz qazancını tələb etmək olar. Həmçinin faiz gəliri tələb olunmaması ilə yanaşı faiz gəliri əldə etmək  şərtinin olması mümkündür. Bunlar (faiz gəliri və belə bir gəliri tələb etməmək) bir-birindən  fərqli məsələlərdir.

Sual: Fazi  gəlirindən qazanc  əldə etmək  şərti ilə qeyri-hökumət banklarına borc vermək anlamında pul qoymaq icazəlidirmi?

Cavab:  Fazi  gəlirindən qazanc  əldə etmək şərti ilə şəxsi banklara borc vermək anlamında pul qoymaq icazəli deyil.  Əgər belə edərsə, əmanət qoymaq düzgün, şərt isə batildir. Əgər bank ona  faiz gəliri verərsə həmin məbləğ onun mülkiyyətinə daxil olmaz. Lakin məbləğin əsil sahiblərinin razılığından əmin olarsa, hətta onların qazanc şərtinin batil olmasını və şəriət baxımından əlavə qazanca haqqı çatmadığını bilsələr də həmin məbləğdən istifadə etməsi icazəlidir. Necə ki, adətən belədir. 

Sual:  Faiz  gəlirindən qazanc  əldə etmək şərti ilə hökumət banklarına pul qoymaq icazəlidirmi?

Cavab: Fazi  gəlirindən qazanc  əldə etmək şərti ilə hökümət banklarına borc vermək anlamında pul qoymaq icazəli deyil. Çünki bu, sələmdir. Belə banklara pul əmanəti qoymaq, hətta faiz gəliri şərti olmadan olsa belə, şəriətə əsasən malı tələf etmək deməkdir. Çünki bankdan geri aldığı mal bankın pulu deyil. Mülkiyyətçisi məchul olan mal hökmündədir. Buna əsasən də, bir şəxsin  hökumət banklarından  il ərzində əldə olunan qazancı xümsü çıxarılmadan əvvəl əmanət qoyması  (halallıq baxımından) şübhəlidir. Çünki ona bu maldan xərclərinə sərf etmək üçün icazə verilir, amma tələf etməsinə icazə verilmir. Əgər tələf edərsə, mal sahibləri qarşısında  zamindir. Bu, şəriət hakiminin izni olmadan əmanət qoyduqda və banka əmanət qoyulmuş malı xəzinəsində olan mal ilə  əvəz olunmasına icazə vermədiyi haldadır. Amma belə bir icazə olarsa – necə ki, biz tərəfimizdən bütün möminlərə belə bir icazə vermişik – əmanət  qoymaq düzgündür və qeyri-hökumət banklarının barəsindəki hökmlər burada da tətbiq olunur. Bankın öz qanunlarına əsasən verdiyi faiz  gəlirinə gəlincə, əmanətçilərə həmin məbləğin yarısından istifadə edib digər yarısını isə fəqir dindarlara sədəqə olaraq paylamalarına icazə vermişik.

Sual: Qeyri-müsəlmanların maliyələşdirdiyi hökümət və ya qeyri-hökümət banklarına əmanət qoymaq icazəlidirmi?

Cavab: Qeyri-müsəlmanların maliyələşdirdiyi hökümət və ya qeyri-hökümət banklarına faiz qəliri əldə etmək üçün əmanət qoymaq icazəlidir. Çünki onlardan sələm almaq icazəlidir.

Sual: Qərbdə yaşayan insan çox rahatlıqla böyük və kiçik faiz gəliri olan müxtəlif bank hesabları aça bilər. Böyük faiz gəliri olan hesablar açmaq icazəlidirmi? Bu şərtlə ki, bank əlavə faiz gəlirləri vermədikdə bankdan belə tələb də olmayacaq. Əgər bu, icazəli deyilsə, belə hesab açmağı halal edən bir yol varmı? Məlumdur ki, bu cür hesab açan şəxsin məqsədi mənfəət əldə etməkdir.

Cavab: Onun bankda hesab açmağa haqqı çatır. Əgər bank qeyri-müsəlman əhali və ya hökümət tərəfindən maliyələşdirilirsə mənfəət əldə etmək şərti ilə hesab açmaq icazəlidir.

Sual: “İslam dövlətlərinin banklarına  fazi gəlirləri əldə etmək şərti ilə əmanət qoymaq icazəli deyil”. Burada şərt dedikdə nə nəzərdə tutursunuz?

Cavab: Şərt dedikdə, qoyulan əmanətin bankdan faiz gəlirinin tələb olunması məqsədi daşımamasıdır. Amma faiz gəliri qazancını tələb etməklə yanaşı  belə bir şərtin olmaması, həmçinin faiz gəliri tələb olunmaması ilə yanaşı gəlir şərtinin olması da mümkündür. Bunlar (faiz gəliri və belə bir gəliri tələb etməmək) bir-birindən  fərqli məsələlərdir.

Sual:  Bankdan faiz gəliri tələb etməsəm də mənə əmanətin faiz gəlirləri verəcəyini bildiyim halda həmin bankda sabit hesabda (depozit olmayan və faiz mənfəəti verilməyən hesab) əmanət qoymaq icazəlidirmi?

Cavab: Faiz gəliri əldə etmək şərti kəsmədiyin təqdirdə, icazəlidir.

Sual: Xarici və yerli banklarda əmanət qoyulmuş məbləğ heç bir şərt olmadan bir il müddətində  dondurulur. Əvvəlcədən bilirik ki, bank təqribən 10% və daha çox  faiz gəliri təyin edir. Məbləğ çox olduqca təyin olunan faiz gəlirləri də daha çox olur. Hətta bəzən məbləğin 14%- ə qədər yüksələ bilir. Xahiş edirik bu barədə rəyini bizə bildirəsiniz.

Cavab: Əgər bankın sərmayə kapitalı qeyri-müsəlmanlara aiddirsə, hətta faiz gəliri əldə etmək məqsədi ilə ora əmanət qoymaq icazəlidir və faiz gəliri  əmanətçiyə halaldır. Amma bankın sərmayə kapitalı müsəlmanlara aiddirsə və ya müsəlmanlarla qeyri-müsəlmanlar sərmayədə müştərəkdirlərsə, faiz gəliri əldə etmək şərti olmadan orada pul əmanəti qoymaq icazəlidir. Əmanətçinin əmanət qoyduğuna görə bank tərəfindən ona faiz gəliri veriləcəyini əvvəlcədən bilməsinin heç bir maneəsi yoxdur. Əgər bankın verdiyi faiz gəlirlərini  alarsa, yarısından istifadə edib digər yarısını isə dini qanun-qaydalarına əməl edən fəqirlərə paylaması icazəlidir.

Sual: Həddi-buluğa çatmamış yetim uşaqların pulunu hökümət  və ya qeyri-hökümət yaxud müştərək banklara qoymaq icazəlidirmi? Məlumdur ki, bank qoyulmuş əmanətə görə faiz gəliri verir. Lakin əmanətçi bank ona faiz gəliri vermədiyi təqdirdə, faiz gəliri tələb etməyəcək.

Cavab: Faiz gəliri əldə etmək şərti olmadığı təqdirdə, əmanət qoymaq icazəlidir. Qəyyum hökümət və ya müştərək bank tərəfindən verilən faiz gəlirinin  yarısını fəqirlərə sədəqə verib, digər yarısını isə azyaşlı yetimlər üçün götürməsi icazəlidir. Qeyri-hökümət bankları tərəfindən verilən faiz gəlirlərinə gəlincə, qəyyum bank əmanətçilərinin razılığına əmin olduğu halda,  hətta azyaşlı yetimlərin şəriət baxımından həmin gəlirlərə haqqı çatmadığı təqdirdə belə, onların xeyri üçün sərf etməsi icazəlidir.

Sual: Qərb ölkələrində banklar ev almaq üçün kifayət qədər vəsaiti olmayanlara borc verir, sonra ödəməni yüksək faizlə müəyyən müddətə bölür. Bu kredit növü  morkic (daşınmaz əmlakın ipoteka yolu ilə almaq üçün verilən kredit) adlanır. Müsəlman  şəxsin belə kredit növündən yararlanması icazəlidirmi?  Əgər icazəli deyilsə, yaşayış üçün ev almağa ehtiyacı olduğunu iddia edən və kifayət qədər vəsaiti olmayan şəxs  üçün bir çıxış yolu varmı?

Cavab: Qeyri-müsəlmanların maliyələşdirdiyi hökümət və ya qeyri-hökümət banklarından pul götürmək borc almaq deyil, istinqaz niyyi ilə icazəlidir. Pul götürən  şəxsin bankın ondan kredit  məbləği və faiz  gəlirini tələb edəcəyini bilməsinin heç bir  maneəsi yoxdur.

Sual: Mən faiz gəlirləri  əldə etmək üçün  banka müəyyən məbləğdə pul qoymuşam. Həmin bank hökümət deyil, qeyri-hökümət bankıdır.  Bank müəyyən əmanətlər üçün püşkatma keçirir. Əgər mən qazansam bankın verdiyi mükafat mənə halaldırmı?

Cavab: “Minhacus-salihin” kitabının birinci cild, “İbadətlər” bölümünün yeni məsələlər hissəsində “Bankların verdiyi mükafatlar”  ünvanı altındakı mətni oxumağınızı xahiş edirik.

Məsələ 24: Bankın püşkatma ilə mükafat verməsi icazəlidirmi?  Bu sualın cavabı aşağıdakı təfsilatı tələb edir.

Əgər bank əmanətçilərin banka əmanət qoyduqları vaxt belə bir  şərt kəsmələri nəticəsində deyil, bankda əmanətçilərin sayını artırmaq, insanları hesab açmağa həvəsləndirilməsi və təşviq edilməsi məqsədilə mükafat verirsə, bu iş icazəlidir. Bu halda püşkatma nəticəsində mükafat əldə edən şəxs, əgər bank hökümətə məxsus və ya İslam ölkəsində  müştərək bank olarsa  şəriət hakiminin izni olduqdan sonra ondan istifadə etmək olar. Əgər bank qeyri-hökümət bankıdırsa, şəriət hakiminin izninə ehtiyac olmadan mükafatı alıb ondan istifadə etmək icazəlidir. Amma bank püşkatma və mükafat verməyi əmanət müqaviləsində əmanətçilərin qoyduğu şərtə əsasən həyata keçirirsə,  bu, icazəli deyil. Həmçinin püşkatma nəticəsində adı çıxan şəxsin bu şərtə əsasən mükafatı alması da icazəli deyil. Belə bir şərt olmadıqda isə, icazəlidir.

Sual: Birinci dəfə həccə getmək üçün müstəti olmuşam. Həcc ziyarətini təşkil edən şirkətə beh vermək lazım idi. Həmin ərəfədə maddi durumumda çətin vəziyyət yarandığı üçün pulum kifayət etmədi. Bundan əvvəl atam mənə yardım təklifi etmişdi, amma mən qəbul etməmişdim. İndi kifayət etməyən məbləği ödəmək üçün atamdan 300 dinar pul aldım. Atamın mənə verdiyi məbləğ borc deyil, hədiyyədir. Amma qayıtdıqdan sonra mən həmin məbləği ona qaytaracağam. Belə olduğu halda (mənim həccimin) hökmü nədir?

Cavab: Əgər atan pulu sənə təmənnasız veribsə və həmin məbləğ sənin öhdəndə borc deyilsə, sən müstəti sayılırsan.

Sual: Avtomobil alarkən satıcıya beh verib qalan məbləği ödəmək üçün bir həftə möhlət istədim. Lakin bir həftə sonra qalan məbləği ödəmədim və bir neçə ay keçdi. Satıcının avtomobili başqasına satıb verdiyim behi mənə qaytarmağa və ya gecikmə müqabilində behi mənimsəməyə haqqı varmı? Çünki bir həftə ərzində məbləği ödəsəydim şərtə əməl edərək avtomabili başqasına satmazdı. Həmçinin o, şərtə əsasən avtomobili iş üçün istifadə etməməli idi. Şərt kəsdiyimiz müddət ərzində avtomobildən (taksi kimi gəlir gətirəcək işdə) istifadə etməsinə razı olmamaqla ona təzminat ödəməliyəmmi?

Cavab: Qalan məbləği ödəməyi gecikdirdiyin üçün müamiləni pozmağa onun haqqı var. Əgər aranızda beh barədə bir şərt olmayıbsa, behi də mənimsəməyə haqqı var. Bununla yanaşı həmin müddət ərzində avtomobildən istifadə etmədiyi üçün səndən hər hansı bir təzminat istəməyə haqqı yoxdur.

Sual: Müştərinin malı təhvil almadan əvvəl ödədiyi behi müştəri alış-verişdən imtina etdiyi təqdirdə satıcının mənimsəməsi icazəlidirmi?

Cavab: Əgər beh onların arasında olan alış-verişin real qiymətinə daxildirsə, bu, müştərinin (alış-verişdən imtina etməklə) satıcının anlaşmanı pozmasını və behə sahib olmasını şərtləşdiyi deməkdir. Bu haqqın tələbinə əsasən müştərinin verdiyi sözə əməl etməsi vacibdir.

Sual: Bir şəxə 5100 dirhəm beh verərək alış-veriş üçün müəyyən malı hazırlaması barədə razılığa gəldik. Bir müddətdən sonra bazarda həmin malın dəyəri yüksəldi. Satıcının razılaşmamızı yerinə yetirməyə imkanı olmadığı üçün ona verdiyim behin əvəzi olaraq mənə 6000 dirəm məbləğində pul qaytardı. Bu mabləğin artıq hissəsi barədə şəriətin hökmü nədir?

Cavab: Anlaşmanın pozulması müqabilində həmin məbləği sənə verməsi icazəlidir. Məlumunuz olsun ki, aranızdakı anlaşma verdiyiniz mal miqdarında doğru hesab olunur. 

Sual: Üzünü örtməyən qadının üzünə azacıq təbii kosmetik kremlər sürtməsi icazəlidirmi?

Cavab: Kosmetik kremlərdən istifadə edildikdə üzün örtülməsi vacibdir.

Sual: Qadınlara məxsus məclislərdə nəzər diqqəti cəlb etmək və gözəl görsənmək məqsədi ilə bakirə qızın üzünə  azacıq kosmetik krem sürtməsi icazəlidimi? Əgər bu, ərə getmək məqsədi ilə olarsa, zahiri eybləri gizlətmək hesab olunurmu?

Cavab: Bunu etməsi icazəlidir və bu, eybləri gizlətmək hesab olunmur. Hətta, belə hesab olunsa da, onunla evlənmək istəyən şəxsi aldatmasına səbəbə olmadığı təqdirdə haram deyildir.

Sual: Bədən üzvlərinə çəkilən krem suyun dəriyə yetişməsinin qarşısını alırmı? Dəstəmaz və qüsl alarkən onunu təmizlənməsi vacibdirmi?

Cavab: Zahirə əsasən, sürtdükdən sonra dəri üzərinə çəkilmiş kremin izi yalnız onun yağlılığıdır. Bu yağlılıq suyun dəriyə yetişməsinin qarşısını almır.

Sual: Qadınların yanaqlarına çəkdikləri qırmızı rəng (dəstəmaz və ya qüsldə) suyun qarşısını alırmı?

Cavab: Əgər suyun qarşısını alması ehtimal olunursa, onun təmizlənməsi vacibdir.

Sual: Yağlar, mürəkkəb rəngi (qələm yazısı), kosmetik kremlər və bu kimi şeylər dəstəmaz alarkən suyun (dəriyə yetişməsinin) qarşısını alan maneələrdən hesab olunurmu?

Cavab: Suyun qarşısını alan maneənin təyin olunmasında əsas şərt onunu nəzərəçarpacaq dərəcədə hissələrinin görünməsidir. Əgər bir şeyin (dəstəmaz suyunun dəriyə çatmasının qarşısını alan) maneə olması barədə şəkk yaranarsa, təmizləyib (dəstəmaz alarkən) onun yerini yumaq vacibidir.

Sual: Xahiş edirik, üsyankarlığa və günaha israr etmək barədə nəql olunan rəvayətləri bizim üçün zikr edəsiniz.

Cavab: Allah-təala buyurub: “O müttəqilər ki, bir günah iş gördükləri, yaxud özlərinə zülm etdikləri zaman Allahı yada salıb (tövbə edərək) günahlarının bağışlanmasını istəyərlər. Axı günahları Allahdan başqa kim bağışlaya bilər? Və onlar etdiklərini (gördükləri işin pis olduğunu) bildikdə (tövbədən sonra) bir daha ona qayıtmazlar. Onların mükafatı öz Rəbbi tərəfindən bağışlanmaq və (ağacları) altından çaylar axan cənnətlərdir ki, orada əbədi qalacaqlar. Yaxşı işlər görənlərin mükafatı nə gözəldir!” (Ali-İmran 135, 136)

Həzrət Məhəmməd (s) peyğəmbərdən nəql olunan bir hədisdə deyilir: “Bütün bədbəxtliklərin əlaməti, günaha israr etməkdir.”

Möminlərin əmiri imam Əli (ə) buyurub: “Ən böyük günah, sahibinin israr etdiyi günahdır.”

İmam Cəfər Sadiq (ə) buyurub: “Yox, and olsun Allaha ki, Allah Ona qarşı üsyankarlığa israr etməklə yanaşı itaətində edilən heç bir əməli qəbul etməz.”

ALİ MƏQAMLI MƏRCƏYİ-TƏQLİD MÜCTƏHİD SEYİD ƏLİ HÜSEYNİ SİSTANİNİN Rusiya Federasiyasi və Azərbaycan Respublikası üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi Hüccətül-İslam vəl-müslimin Şeyx Məhəmmədəli Mosuli

Rəhmli, mərhəmətli Allahın adı ilə!

Ayətullah-Uzma Seyid Əli Hüseyni Sistani cənablarının həyatına qısa bir baxış

Ayətullah-Uzma Seyid Əli Hüseyni Sistani hicri qəməri tarixi ilə 1349 (1928)-cu ildə İmam Rza(ə)-ın şəhəri olan Xorasanda elm, təqva və zahidliyilə bölgənin seçilən ailələrindən birində dünyaya gəlmişdir. 

Ayətullah Sistani ərəb dili və ədəbiyyatını Xorasan vilayətinin o dövrdə yaşamış məşhur ədiblərindən sayılan ustad Məhəmməd Təqi Neyşapurinin sinfində öyrənmişdir. O, burada “Usuli-fiqh” və əqli elmlərə də mükəmməl yiyələndikdən sonra Xorasanda “Üsul” və “Fiqh” elmlərinin ən yüksək mərhələsini tədris edən mühəqqiq Mirzə Mehdi İsfahaninin dərsində iştirak edir.

Təhsilini daha da təkmilləşdirmək məqsədilə h.q. tarixilə 1368 (1947)-ci ildə Qum şəhərinə gəlir. Bu zaman Qum şəhərində “Usul” və “Fiqh” dərslərini ən yüksək səviyyədə tədris edən zəmanəsinin ən tanınmış təqlid müctehidi Ayətullah-Uzma Seyid Bürucerdinin dərslərindən faydalanır və ustadının qabaqcıl tələbələrindən birinə çevrilir. Seyid Sistani Qum şəhərində Ayətullah-Uzma Hüccətin də dərslərində iştirak edib yetərincə faydalanır. Nəhayət, o, 1371 (1958)-ci ildə şiə məzhəbinin ən böyük elm mərkəzi olan Nəcəf şəhərindəki görkəmli və məşhur alimlərindən faydalanmaq, həm də imam Əli(ə)-ın mənəvi feyzindən bəhrələnmək üçün bu şəhərə köçür. O zaman bu elm mərkəzi özünün ən parlaq inkşaf dövrünü yaşayırdı. Ayətullah Sistani on ildənçox bir dövrdə Nəcəf Elm Hövzəsinin rəhbəri və fəqihlər ustadı Ayətullah-Uzma Seyid Əbulqasim Xoyi, Ayətullah-Uzma Seyid Möhsin Həkim və Ayətullah Şeyx Hüseyn Hillinin dərslərinə qatılır. Ayətullah Sistani elmi-dini mətnləri uzun illər tədris etdikdən sonra h.q. tarixi ilə 1381 (1968)-ci ildə şiə aləminin böyük fiqh alimi Şeyx Murtəza Ənsarinin “Məkasib” kitabını əsas götürərək fiqhin yüksək səviyyəli dərslərini tədris etməyə başlayır və həmin dərsləri Seyid Kazim Təbatəbainin “Urvətul-vusqa” adlı əsərilə davam etdirir. 

Ustad indiyədək “Təharət”, “Namaz” və “Xüms” kitablarını sona çatdırmışdır. O, 1384 (1971)-cü ildən etibarən “Usul” elminin yüksək səviyyədə tədrisinə başlamış və 1414 (2001)-cü ilədək bu elmin tədrisini üç dəfə tamamlayaraq təkmilləşdirmişdir. Ustad hələ 31 yaşında ikən Ayətullah-Uzma Seyid Xoyi və Ayətullah Şeyx Hüseyn Hillidən ictihad təsdiqnaməsini almışdır. Hal-hazırda Ayətullah-Uzma Seyid Əli Sistaninin dünyanın müxtəlif ölkələrində dəftərxanaları fəaliyyət göstərir. Həmin dəftərxanaların fəaliyyəti təkcə imkansız müsəlmanlara maddi yardım göstərməklə məhdudlaşmır. Əksinə, İslamın elmi-mədəni irsinin qorunub saxlanmasını həmin dəftərxanaların əsas fəaliyyət sahəsi hesab etmək olar. Buna misal olaraq mötəbər dini ədəbiyyatların dünyanın müxtəlif dillərində tərcümə və tədris olunmasını, həmçinin məscid və hüseyniyyələr kimi mədəniyyət abidələrinin təmir və inşasını qeyd etmək olar. Ustadın 1996-2001-ci illər ərzində Hüccətül-İslam Şeyx Məhəmməd Əli Mosulinin rəhbərliyi ilə Azərbaycanda da dəftərxanası fəaliyyət göstərmişdir. 2001-ci ildən etibarən fəaliyyət sahəsinin genişlənməsi ilə əlaqdədar olaraq dəftərxana Bakıdan Rusiyanın paytaxtı Moskva şəhərinə köçmüşdür. Hüccətül-İslam Şeyx Məhəmməd Əli Mosuli Ustadın tam səlahiyyətli vəkili olaraq həm Azərbaycanda, həm də Rusiya Federasiyasında dini mərasimlərin təşkil olunması və mötəbər İslami mətnlərin azərbaycan və rus dillərinə tərcümə olunaraq müsəlmanların istifadəsinə verilməsində yardımçı olmuşdur. O, hal-hazırda da Ustadın Rusiya Federasiyası, Azərbaycan, Çin, Ukrayna, Belarusiya və Gürcüstan üzrə tam səlahiyyətli vəkili olaraq fəaliyyət göstərməkdədir.
Ayətullah-Uzma Seyid Əli Hüseyni Sistani elmi tədqiqatları ilə digər görkəmli fəqihlər kimi İslam aləminə dəyərli elmi əsərlər bəxş etmişdir. Həmin əsərlər bunlardır; “Şərhi Urvətul-vusqa”, “Əl-buhusul-usuliyyə”, “Kitabul-qəza”, “Kitabul-bey-i vəl-xiyarat”, “Risalətun fi libasil-məşkuki fihi”, “Risalətun fi qaidətil-yəd”, “Risalətun fi salatil-musafir”, “Risalətun fi qaidətit-tucarə vəl-fəraq”, “Risalətun fil-qiblə”, “Risalətun fit-təqiyyə”, “Risalətun fi qaidətil-ilzam”, “Risalətun fil-ictihadi vət-təqlid”, “Risalətun fi qaidəti la darara və və la dirar”, “Risalətun fir-riya”, “Risalətun fi hucciyyəti mərasili İbni Əbu Umeyr”, “Risalətun fi təhsilil-əsanid lil-Ərdəbili”, “Şərhu məşixətit-təhzib”, “Risalətun fi məsalikil-qudəma fi hucciyyətil-əxbar”, “Risalətun fi qaidətil-qura”, “Risalətun fi siyanətil-kitabil-əzizi ənit-təhrif”, “Risalətun fi tarixi tədvinil-hədisi fil-İslam”, “Risalətun fi təhqiqi nisbəti kitabul-iləli Fəzl ibni Şazan”, “Əl-fəvaiudul-ğərəviyyə”, “Əl-fəvaidul-fiqhiyyə”, “Şərhu məşixətil-fəqih”, “Risalətun fi hukmi ma iza iztələfəl-muctə-hidanil-mutəsaviyani fil-fətva”, “Tə-liqətun ələl-urvətil-vusqa”, “Risalətun fi ixtilafil-afaqi fi ruyətil-hilal”, “Məsailul-muntəxəbə”, “Minhacus-salihin” və “Tovzihul-məsail”.