Ayətullah-Uzma Seyid Əli Sistani cənablarının nəzərinə əsasən, bazar günü, 28.05.2017-ci il tarixində Azərbaycan, Rusiya və İraq ərazisində mübarək Ramazan ayının 1-ci günüdür. Allah oruc və ibadətlərinizi qəbul eləsin.

Sual: Qadın uşaq dünyaya gətirərkən baxmaq və ya toxunmaq vasitəsilə ona kömək etmək vacibdirmi?

Cavab: Qadın uşaq dünyaya gətiərkən ona köməklik etmək lazımdır. Əgər uşağın yaxud qadının həyatına təhlükə yarandıqda və ya buna bənzər məsələdə köməklik etmək kifai vacibdir. Əgər qadının uşaq dünyaya gətirməsi yad kişilərin ona haram olan baxmaq və ya toxunmaq kimi köməklik göstərməsindən asılı olarsa, bu işi onun ərinin və ya qadınların yaxud məhrəm olan kişilərin yerinə yetirməsi lazımdır. Əgər haram olan baxmaq və toxunmaq vasitəsi  ilə köməklik göstərmək ərdən qeyrisindən asılı olarsa, heç bir çətinlik və məşəqqət olmadan ər bu işi yerinə yetirə bilirsə, onun bu işi görməsinin vacib olması uzaq rəy deyil. Lakin mamaçanın daha yumuşaq və qayğı ilə davranacağı düşünülürsə, onun bu işi etməsi icazəlidir. Bütün bunlar ixtiyari hallardadır. Əgər zərurət yaranarsa yad kişinin hər hansı qadının uşaq dünyaya gətirməsinə köməklik etməsi icazəlidir. Hətta vacibdir. Lakin bu halda baxmaq və ya toxunmaq zərurətin tələb etdiyi miqdarda olmalıdır. Zərurət öz qədərində dəyərləndirilməlidir.

Sual: Dünyaya gələn uşaq üçün hansı əməllərin yerinə yetirilməsi müstəhəbdir?

Cavab: Uşaq dünyaya gəldikdən sonra zərər etməyəcəyinə əmin olduqda ona qüsl vermək, sağ qulağına azan, sol qulağına iqamə oxumaq müstəhəbdir. Həqdisdə nəql olunduğu kimi bu, onun lənətlənmiş Şeytandan qorunması üçündür. Həmçinin uşağın damağına Fərat çayının suyu və İmam Hüseynin (əleyhissəlam) türbətindən (qəbrinin torpağından) sürtmək müstəhəbdir. Uşağa bəyənilmiş ad seçmək müstəhəbdir. Bu, övladın ata üzərində olan haqlarındandır. Hədisdə belə buyurulur: “Ən doğru ad mənasında Allah-taalaya qul olmağı ehtiva edən addır. Ən gözəl adlar peyğəmbərlərin (Allahın onlara salamı olsun) adlarıdır”. İmamların (ə) adları da bu qəbildəndir. Peyğəmbərin (s) belə buyurduğu nəql olunur: “Kimin dörd oğlan övladı olarsa və onlardan birinə mənim adımı verməzsə, mənə cəfa etmişdir”. Əgər kimsə uşağının adını Muhəmməd qoymuşsa ona Əbulqasim künyəsi verməsi məkruhdur. Həmçinin insnın övladlarına imamların – Allahın onlara salamı olsun – düşmənlərinin adlarını qoyması məkruhdur. Uşağın doğulduğu yeddinci günü saçlarını qırxdırmaq, saçının çəkisi ağırlığında qızıl və ya gümüş sədəqə vermək müstəhəbdir. Uşağın saçını qırxarkən bir hissəsini tamamilə qırxıb digər tərəfini saxlamaq məkruhdur.

Sual: Uşaq dünyaya gəldikdən sonra ziyafət vermək, sünnət etdirmək kimi hansı əməlləri yerinə yetirmək müstəhəbdir?

Cavab: Uşaq dünyaya gəldikdən sonra ziyafət təşkil etmək müstəhəbdir. Bu, ziyafət verməyin müstəhəb olduğu beş məsələdən biridir. Həmçinin sünnət etdirdikdə ziyafət vermək müstəhəbdir. Birinci ziyafəti uşağın doğulduğu gün vermək əsas deyil. Doğumdan bir neçə gün sonra təxirə salmağın eybi yoxdur. Zahirə əsasən əgər uşağa yeddinci gün və ya əvvəl sünnət etdirib, sünnət günü hər iki ziyafəti nəzərdə tutub ziyafət verərsə, hər iki sünnəni (müstəhəb əməli) yerinə yetirmiş olar.

Sual: Uşaq dünyaya gəldikdən sonra ziyafət vermək müstəhəbdirmi?

Cavab: Uşaq dünyaya gəldikdən sonra ziyafət təşkil etmək müstəhəbdir. Bu, ziyafət verməyin müstəhəb olduğu beş məsələdən biridir. Həmçinin sünnət etdirdikdə ziyafət vermək müstəhəbdir. Birinci ziyafəti uşağın doğulduğu gün vermək əsas deyil. Doğumdan bir neçə gün sonra təxirə salmağın eybi yoxdur. Zahirə əsasən əgər uşağa yeddinci gün və ya əvvəl sünnət etdirib, sünnət günü hər iki ziyafəti nəzərdə tutub ziyafət verərsə, hər iki sünnəni (müstəhəb əməli) yerinə yetirmiş olar.

Sual: Uşaq ana bətnində maye ilə birlikdə olur və doğum vaxtı və ya öncə bəzən qana qarışmış halda, bəzən də qan qarışığı olmadan xaric olur. Həmin maye qana bulaşmamış halda xaric olarsa pakdırmı?

Cavab: Bəli, bu halda pakdır.

Sual: Ana bətnindəki uşağı dünyaya gətirmək istəmirsə, hələ uşağın cisminə ruh daxil olmayıbsa və ananın həyatına heç bir təhlükə yoxdursa, onu saldıra bilərmi?

Cavab: Ananın bunu etməyə haqqı yoxdur. Uşağın qalması zərər verəcəyi və ya dözülməsi mükün olmayacaq dərəcədə çətin olacağı təqdirdə icazəlidir.

Sual: Həkimlər ana bətnində təhlükəli xəstəliyə tutulmuş uşağın saldırılmasını tövsiyə edirlər. Belə ki, uşaq dünyaya gələrsə, məsələn, anormal olacaq və ya öləcəkdir. Həkimin həmin uşağı saldırmağa haqqı çatırmı? Əgər uşaq tələf edilərsə, diyə kimin öhdəsindədir?

Cavab: Uşağın doğularkən anormal olacağı və ya doğulduqdan sonra qısa müddət yaşayacağı ehtimalına görə uşağın saldırılması heç vəchlə icazəli deyil. Ananın uşağın tələf edilməsi üçün həkimə izn vermək icazəli deyil. Həmçinin uşağın saldırılmasını icra edən həkimin bu işi etməsi icazəli deyil və həkim bu halda diyə ödəməlidir.

Sual: QİÇS virusuna yolxmuş hamilə qadının uşağını götürmək (abort etdirmək) icazəlidirmi?

Cavab: Bu, icazəli deyil. Xüsusilə də, ruh bədənə daxil olduqdan sonra. Lakin hamiləliyin davam etdirilməsi ana üçün zərərlidirsə, ruh bədənə daxil olandan sonra deyil, əvvəl uşağın götürülməsi icazəlidir.

Sual: Son zamanlar inkişaf etmiş texnoloji vasitələrin sayəsində ana bətnindəki dölün vəziyyəti barədə məlumat əldə etmək olur. Məsələn, hər hansı xəstəliyə tutulub ya yox? Əgər məlum olsa ki, uşaq anormaldır, bir və ya daha çox xəstəliyə tutlub, onun tələf etdirilməsi icazəlidirmi?

Cavab: Uşağın sadəcə anormal olması onun tələf etdirilməsi üçün yetərli deyil. Amma hamiləliyin davam etdirilməsi ana üçün zərərlidirsə və ya adətən dözülməsi həddindən artıq dərəcədə məşəqqətlidirsə, ruh bədənə daxil olmadan əvvəl uşağın götürülməsi icazəlidir. Lakin ruh daxil olduqdan sonra mütləq surətdə icazəli deyil.

Sual: Hansı hallarda uşağın saldırılması icazəlidir? Uşağın ana bətnindəki ömrünün bu məsələyə dəxaləti varmı?

Cavab: Ana bətnində mayalanma baş verdikdən sonra dölün saldırılması icazəli deyil. Lakin ananın həyatı üçün təhlükə olduğundan ehtiyat edilərsə, yaxud hamilələiyin davam etdirilməsi adətən dözülməsi məşəqqətli dərəcədə ana üçün çətin olarsa və dölün saldırılmasından başqa çıxış yolu yoxdursa, ruh daxil olmadan əvvəl dölün saldırılması icazəlidir. Lakin ruh daxil olduqdan sonra mütləq surətdə icazəli deyil.

Sual: Qardaşımın həyat yoldaşı döş xərçəngi xəstəliyinə tutulub. Onu müalicə edən həkim bətnindəki uşağın saldırılmasını tələb edir. Onun bətnindəki uşaq 4-5 aylıqdır. Bu halda hökm nədir?

Cavab: Əgər uşağın ana bətnində qalması onun üçün zərərlidirsə, yaxud hamilələiyin davam etdirilməsi adətən dözülməsi məşəqqətli dərəcədə ana üçün çətinlik yaradırsa və onun bədəninə hələ ruh daxil olmayıbsa, saldırılması icazəlidir. Lakin ruh daxil olduqdan sonra mütləq surətdə icazəli deyil. Əgər ruh bədənə daxil olduqdan sonra uşaq tələf edilərsə, onun qan bahası bu işi icra edənin öhdəsindədir.

Sual: Uşağın anormal olacağı anaya məlumdursa, onu saldırması icazəlidirmi? Bu halda qan bahası vacibdirmi?

Cavab: İcazəli deyil. Amma dölün ana bətnində qalması onu dözülməz məşəqqətə salarsa, hətta sonrakı mərhələlərdə olsa belə, ruh bədənə daxil olmadan əvvəl salıdırılması icazəlidir. Əgər ruh bədənə daxil olubsa, vacib ehtiyata əsasən hətta məşəqqətin olması fərz olunsa belə, icazəli deyil. Qan bahası uşağıın tələf edilməsini icra edən qadın həkimin və ya tibb bacısının ödəməsi vacibdir. Qan bahası uşağın valideyinlərinə ödənilməlidir. Valideyinlər onu əfv də edə bilərlər.

    Sual: Həyat yoldaşım hamilədir. Hamilələyinin müddəti 15 gündür. Onun bətnindəki dölü saldırması icazəlidirmi?

Cavab: Əgər dölün ana bətnində qalması onun üçün zərərlidirsə, onun saldırılması icazəlidir. Dölün saldırılmasını icra edən şəxsin valideyinlərə qan bahasını ödəməsi vacibdir. Valideyinlər onu əfv də edə bilərlər. Əgər ana özü dərman qəbul etməklə və ya ağır bir şey daşımaqla dölün düşməsinə səbəb olarsa, qan bahasını ataya ödəməlidir. Ata onu bağışlaya da bilər.

Sual: Əgər həkim uşağın əqli baxımından naqis, kor, lala, kar və ya anormal doğulacağını xəbər verərsə, uşağın saldırılması icazəlidirmi?

Cavab: Bu deyilənlər görə, hətta ruh bədənə daxil olmasa belə, uşağın saldırılması icazəli deyil.

Sual: Qadın ərinin təzyiqləri nəticisində uşağını saldırtmışdır. Buna görə günah daşıyırmı? Uşağın dörd aylıq olması məlumdur. Bu halda qadına qan bahası ödəmək vacibdirmi?

Cavab: Allahdan bağışlanmaq diləsin və tövbə etsin. Qan bahasının ödənilməsi işi birbaşa icra edənin öhdəsindədir. Qadın onu bağışlaya da bilər.

Sual: İstibranın düzgün qaydası necədi?

Cavab: Barmaqla ğaitin məxrəcindən alətin kökünə qədər üç dəfə çəkmək sonra bir barmaq alətin üstündə, digəri isə altında olmaqla alətin sünnət yerinədək  üç dəfə çəkmək və üç dəfə alətin baş hissəsini sıxmaq.

Sual: Hər dəfə sidik ifraz etdikdən sonra qüsl etməliyəmmi?

Cavab: Vacib deyil. Əgər cinsi yaxınlıqdan sonra istibra edib qüsl vermisənsə, bundan sonra xaric olan bütün rütubətlər pakdır.

Sual: Möhtəlim olduqdan sonra (yuxuda şeytani olmaq) azacıq sidiyə çıxmaqla istibra etmək yetərlidirmi?

Cavab: Bəli, yetərlidir.

Sual: İstibra vacibdirmi?

Cavab: İstibra müstəhəbdir. Onun faydas budur ki, istibra etdikdən sonra əgər sidik, məzi və ya vədi olması şəkk doğuran maye xaric olarsa, onun pak olmasına hökm edilir.

Sual: İstibradan əvvəl istinca etməliyik (ğaitin məxrəcini təmizləmək), yoxsa əksinə olmalıdır? İstincanı əvvəl etsək, istibra etməmiş onu yenidən etməliyik? İstibra ğaitin məxrəci ilə əlaqəlidirmi?

Cavab: Əvvəlcə istibra edilməlidir. Lakin əgər əvvəl istinca edib sonra istibra edərsə, ondan bir şey ifraz olunmazsa, yenidən istinca etməyə ehtiyac yoxdur. İstibra barmaqla ğaitin məxrəcindən alətin kökünə qədər üç dəfə çəkmək, sonra aləti sünnət yerinədək üç dəfə çəkmək və üç dəfə alətin baş hissəsini sıxmaqla yerinə yetirilir.

Sual: Sidiyə çıxdıqdan sonra bir saat ərzində və ya daha çox vaxt müddətində kanalda qalmış sidik damcıları gəlir. Bu halda namazın hökmü necədir?

Cavab: Əgər sidikdən sonra istibra edibsinizsə, xaric olan şübhəli rütubət pak hökmündədir və araşdırmaq vacib deyil. Həmçinin uzun müddət keçdikdən sonra rütubət xaric olarsa və bu müddət ərzində artıq sidik kanalınada bir şey qalmadığına əmin olarsa, hökm belədir.

Sual: İstibra etdikdən sonra sidik ifraz olunarsa, pakdır yoxsa murdar?

Cavab: Sidik murdardır.

Sual: İstibra etməsi barədə şəkk edənin hökmü nədir?

Cavab: Əgər bir kəs istibra və ya istinca etməsi barədə şəkk edərsə, adəti üzrə yerinə yetirməsinə baxmayaraq, yerinə yetirmədiyini hesab etməlidir.

Sual: Qadınlar üçün istibra varmı?

Cavab: Qadınlar üçün istibra yoxdur. Onlardan gələn şübhəli rütubət pakdır və buna görə dəstəmaz alamaq vacib deyil. Bəli daha yaxşı olar ki, qadın (sidik gəldikdən sonra) bir az gözləsin, öskürsün və alətini eninə sıxıb sonra yusun.

Sual: Kişinin alətinin baş hissəsinin paklanması sidik kanalının paklanması qaydasına aiddir?

Cavab: Bəli.

Sual: Müstəhəb qüsllər hansılardır?

Cavab: Müstəhəb qüsüllər zaman, məkan və feli (hər hansı əmələ aid olma) baxımından üç qismə bölünür.

Zaman baxımından yerinə yetrilən qüsüllərin çoxlu növləri vardır. Bunlardan biri cümə qüslüdür. Cümə qüslü bu növ qüsüllərin ən əhəmiyyətlisidir. Hətta onun vacib olduğu deyilmişdir. Lakin bu, zəif rəydir. Cümə qüslünün vaxtı cümə günü ikinci fəcrdən (fəcrus-sadiq) sonra günəş batanadəkdir. Ehtiyata əsasən cümə qüslünü günortadan əvvəl yerinə yetirmək lazımdır. Əgər günortadan sonra yerinə yetirilərsə, ehtiyata əsasən əda və ya qəza niyyəti etmədən mütləq surətdə Allaha mənəvi yaxınlıq niyyəti etmək lazımdır. Əgər bir kəs (cümə günü) yerinə yetirə bilməsə, şənbə günü qürubadək qəzasını edə bilər. Əgər bir kəs cümə günü su əldə edə bilməyəcəyindən ehtiyat edərsə, rəca qəsdi ilə (savab qazanmaq ümidi ilə) cümə axşamı günü cümə qüslünü yerinə yetirə bilər. Əgər cümə günü qüsl etməyə imkanı olarsa, yenidən qüsl versin. Lakin cümə günü mümkün olmasa, şənbə günü yenidən qüsl etsin.

Cənabətli şəxsin cümə qüslü verməsi düzgündür. Bu, cənabət qüslünü də əvəz edir. Həmçinin heyizli qadın qan  gəlmədikdən sonra (cümə günü) verdiyi qüsl heyz qüslünü əvəz edir. Amma heyz qanı kəslimədən əvvəl (cümə qüslü verərsə) onun düzgün olması şübhəlidir. Lakin rəca qəsdi ilə yerinə yetirməyin eybi yoxdur.

- Fitr və Qurban bayram gününün qüslü: Zahirə əsasən bayram qüslünün vaxtı fəcrdən günəşin batmasına qədərdi. Bayram namazından əvvəl yerinə yetirilməsi daha yaxşıdır.

- Ərəfə gününün qüslü: Zöhr namazından öncə yerinə yetirilməsi daha yaxşıdır.

- Tərviyə gününün qüslü. Həmin gün zilhiccənin səkkizidir.

- Ramazan ayının birinci, on yeddinci, iyirmi dördüncü gecəsinin və qədr gecələrinin qüslü.

Zaman baxımından olan bütün qüsüllərin təyin olunmuş vaxtlarında bir dəfə yerinə yetirilməsi yetərlidir. Qüsldən sonra böyük və ya kiçik hədəs (qüslə səbəb olan hallar kimi mənəvi murdarlıq) baş verərsə, yenidən qüsl verməyə ehtiyac yoxdur. Həmin qüsülləri (vermək istəyən şəxs) təyin olunmuş vaxtın istənilən saatlarında yerinə yetirməkdə ixtiyar sahibidir.

Məkan baxımından yerinə yetirilən qüsüllərin də çoxlu növləri var. Misal olaraq Məkkə hərəminin ərazisinə, Məkkə şəhərinə, Kəbəyə, Mədinə hərəminin ərəzisinə və Məscidunnəbiyə daxil olmaq üçün verilən qüsülləri qeyd etmək olar.

Feli qüsüllər iki qismdir:

Birinci qisim: Hər hansı bir işi yerinə yetirmək üçün verilən qüsüllər. Məsələn, ehram bağlamaq, Kəbəni ziyarət etmək, qurban kəsmək, həlq etmək (həcdə saç qırxdırmaq), istixarə etmək, düşmənlərlə mubahələ etmək, Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) qəbrini vida etmək üçün qüsl verilən qüsüllər bu qəbildəndir.

İkinci qisim: Meyitə qüsl verdikdən sonra ona toxunduqda yetirilən qüsl kimi hər hansı bir əməli etdikdən sonra yerinə yetirilməsi müstəhəb olan qüsl.

Bu növ qüsüllərin birinci qismi, gündüz yerinə yetiriləni, gündüzün ilk saatlarında, gecə yerinə yetiriləni isə gecənin ilk saatlarında yerinə yetirilərsə kifayət edər. Gecə yerinə yetirilən qüsüllərin gündüz və ya əksinə yerinə yetirilməsinin yetərli olması rəyi güclü görüşdür. Zahirə əsasən qüsl aldıqdan sonra əməllə (həmin əməl üçün yerinə yetirilən) qüsl arasında hədəs baş verərsə, qüsl pozular.

Bu qüsüllərin müstəhəb olması tutarlı dəlillərlə sübuta yetirilmişdir. Zahirə əsasən dəstəmazı əvəz edir. Fəqihlərin qeyd etdiyi digər müstəhəb qüsüllər də vardır. Lakin bizim nəzərimizdə onların müstəhəb olması sabit deyil. Həmin qüsülləri rəca qəsdi ilə (savab qazanmaq ümidilə) yerinə yetirməyin heç bir eybi yoxdur. Həmin qüsüllərin sayı çoxdur. Aşağıda bəzilərini qeyd edirik:

1. Mübarək ramazan ayının birinci günü, hər tək gecəsi və son on gününün hər gecəsi yerinə yetirilən qüsl.
2. Mübarək ramazan ayının iyirmi üçüncü gecəsi fəcrdən öncə yerinə yetirilən qüsl.
3. Qədir-xum günü qüsl etmək. Qədir-xum günü zilhiccə ayının on səkkizidir. Həmçinin zilhiccə ayının 24 -cü günü qüsl etmək.
4. Novruz bayramında, rəcəb ayının birinci günü, ortası və sonuncu günü qüsl etmək. Məbəs günü qüsl etmək. Məbəs günü rəcəb ayının 27 -ci günüdür.
5. Şəban ayının 15 -ci günü qüsl etmək.
6. Rəbiəl-əvvəl ayının 9- cu və 17-ci günü qüsl etmək.
7. Zilqidə ayının 25-ci günü qüsl etmək.
8. Hər bir məsumu uzaqdan və ya yaxından ziyarət edərkən qüsl etmək.
9. Fitr bayramı günü günəş batdıqdan sonra qüsl etmək.

Bütün bu qüsüllər dəstəmazı əvəz etmir.

Sual: Zaman baxımından müstəhəb olan qüsülləri öz vaxtında bir dəfə yerinə yetirmək kifayət edirmi?

Cavab: Zaman baxımından müstəhəb olan qüsülləri öz vaxtında bir dəfə yerinə yetirmək kifayət edir. Qüsldən sonra böyük və ya kiçik hədəs baş verərsə, qüslü yenidən yerinə yetirməyə ehtiyac yoxdur. Zaman baxımından müstəhəb olan qüsülləri (vermək istəyən şəxs) təyin olunmuş vaxtın istənilən saatlarında onu yerinə yetirməkdə ixtiyar sahibidir.

Ali məqamlı mərceyi təqlid Seyid Əli Sistani (kölgəsi əskik olmasın) bazar ertəsi günü “Sərhədsiz Həkimlər” təşkilatının Yaxın Şərq üzrə müdiri Pablo Marko Blanko, təşkilatın İraq nümayəndəliyinin sədri Silvian Grulks və bir neçə işçilərini qəbul etmişdir.

Möhtərəm mərceyi-təqlid təşkilatın İraqdakı, həmçinin silahlı münaqişələrin baş verdiyi region dövlətlərindəki fəaliyyətləri və hümanitar xidmətlərini yerinə yetirərkən qarşılaşdıqları çətinliklər və maniələr barədə qonaqların məruzələrini dinləmişdir.

Möhtərəm Seyid (kölgəsi əskik olmasın) onların səylərini alqışlamış və gördükləri işlərə görə təşəkkür etmişdir. Onları çadır şəhərciklərində məskunlaşan qaçqınlara və azad olunmuş ərazilərdəki vətəndaşlara daha artıq qayğı göstərməyə çağırmışdır. Həmçinin Seyid cənabları qonaqlarla söhbəti əsnasında dini mərcəiyyətin bu sahədə yerinə yetirdiyi işlərə, ümumiyyətlə, xəstələrə və səhiyyə ocaqlarına göstərdikləri yardımlara işarə etmişdir.  

Öz növbəsində qonaqlar Möhtərəm Seyid Sistani cənablarına onları qəbul etdiyi üçün təşəkkürlərini bildirmişlər və zati alilərinin onlara olan etimadının İraqda yerinə yetirdikləri humanitar xidmətləri davam etdirmələri üçün böyük dəstək olduğunu vurğulamışlar.

Şəfəquna (Şəfəqimiz) xəbər agentliyi 11 şəban 1438 h.

Rəhmli və Mərhəmətli Allahın adı ilə!

Ayətullah-Uzma Seyid Əli Sistani cənablarının nəzərinə əsasən, bu gün (28.04.2017, Cümə günü) Azərbaycan Respublikası ərazisində mübarək Şəban ayının 1-ci günüdür.